FAO verilerine göre dünya, herkesi beslemeye yetecek kadar gıda üretiyor. Buna rağmen 2024 yılında her on bir kişiden biri açlıkla karşı karşıya kaldı. Aynı yıl dünya nüfusunun yaklaşık %28,9’u, yani 2,33 milyar kişi orta veya ciddi düzeyde gıda güvencesizliği yaşadı.
Sorunun en büyük nedenlerinden biri: gıda kaybı ve israfı.
Hasat ile satış arasında üretilen gıdanın yüzde 14’ü, yani 1,25 milyar ton kayboldu.
Hanelerde, gıda hizmetlerinde ve perakende satışlarda ise gıdanın yüzde 19’u, yani 1,05 milyar ton israf edildi.
Kişi başına düşen gıda israfı yılda ortalama 74 kilogram.
israfın görünmeyen yüzü: arazi, su ve iklim
Her yıl 1,4 milyar hektar tarım arazisi, çöpe gidecek gıdayı üretmek için kullanılıyor. Bu, Avrupa Birliği’nin toplam yüzölçümünden daha geniş bir alan demek.
Üstelik gıda kaybı ve israfı, küresel sera gazı emisyonlarının %8 ila %10’unu oluşturuyor. Yani israf edilen her gıda, yalnızca çöpte kaybolmuyor; aynı zamanda iklim krizini büyüten bir karbon yükü bırakıyor.
alışkanlıklar israfı besliyor
Portekiz’de yapılan bir araştırmaya göre evlerde gıda atığının yoğunlaştığı üç kritik an var: Alışveriş, depolama ve yemek pişirme.
Tüketicilerin %41’i promosyonlardan, %29’u büyük ambalajlardan etkileniyor.
%31’i dürtüsel satın alma yapıyor, %22’si alışveriş listesi hazırlamıyor.
%60’ı “ihtimale karşı” fazla ürün alıyor.
Yemek pişirirken %32’si porsiyon hesaplamakta zorlanıyor, %28’i ise yemek yapmaya vakit bulamadığını söylüyor.
Bu alışkanlıklar, evlerde gıda israfının artmasının başlıca nedeni olarak öne çıkıyor. Nitekim küresel israfın %60’ı hanelerden kaynaklanıyor.
sürdürülebilir kalkınma hedefi: yarıya indirmek
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, 2030 yılına kadar perakende ve tüketici düzeyinde kişi başına düşen gıda israfının yarıya indirilmesini amaçlıyor. Bu hedefe ulaşmak için yalnızca devletlerin değil, perakendecilerin ve tüketicilerin de alışkanlıklarını değiştirmesi gerekiyor.
Uzmanlar, alışverişe çıkmadan önce liste yapılmasını, porsiyon kontrolüyle yemek hazırlanmasını ve fazla gıdanın dondurularak değerlendirilmesini öneriyor.
