Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, gıda kaynaklı kirlenmeler her yıl yaklaşık 600 milyon insanı hasta ediyor ve 420 bin kişinin ölümüne yol açıyor. Mikotoksinler, mantarların ürettiği ve genellikle büyüme, hasat veya depolama sırasında ortaya çıkan toksik bileşikler olarak bu tabloya önemli katkı sağlıyor.
Mikotoksin nedir? Nerelerde bulunur?
Mikotoksinler, bazı küf ve mantar türleri tarafından üretilen, son derece toksik ve çoğu zaman kanserojen etkili kimyasal bileşikler olarak karşımıza çıkar. Özellikle sıcak ve nemli ortamlarda gelişen bu mantarlar, tahıl, baklagil, kuruyemiş, baharat, kahve, kakao ve kuru meyve gibi birçok gıda ürününde görülebilir.
Aflatoksin bir mikotonsin midir?
En bilinen mikotoksin türlerinden biri aflatoksindir ve karaciğer kanserine kadar varabilen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca bağışıklık sistemini zayıflatabilir, sindirim sistemi rahatsızlıkları, böbrek ve sinir sistemi hasarına neden olabilir. Mikotoksinler yalnızca insan sağlığı için değil, hayvan sağlığı için de tehlikeli olup, hayvan yemlerinin de kontrol altına alınması gerekir.
UniSA doktora adayı ve çalışmanın başyazarı Ahasan Kabir, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün tahminlerine göre dünya mahsullerinin yaklaşık yüzde 25’inin mikotoksin üreten mantarlarla kirlendiğini hatırlatarak, “Hiperspektral görüntüleme, gıda örneklerini yok etmeden hızlı bir şekilde kontaminasyonu tespit edip ölçmemizi sağlıyor” dedi.
Geleneksel testlerden daha başarılı
Araştırmada, Kanada ve Hindistan’dan bilim insanlarının da yer aldığı ekip; buğday, mısır, arpa, yulaf, badem, yer fıstığı ve antep fıstığı gibi ürünler üzerinde çalıştı. Hiperspektral görüntüleme (HSI), mikotoksinlerin optik izini yakalıyor ve makine öğrenme algoritmaları ile eşleştirildiğinde, kirlenmiş ürünleri ince spektral farklara göre hızlıca sınıflandırabiliyor.
Ekip, 80’den fazla çalışmayı inceleyerek, makine öğrenimi entegre HSI’nin başlıca mikotoksinleri tespit etmede geleneksel test yöntemlerinden sürekli olarak daha iyi performans gösterdiğini tespit etti.
Aflatoksin B1 tespitinde etkili
UniSA’dan proje lideri Prof. Dr. Sang-Heon Lee, teknolojinin özellikle en kanserojen maddelerden biri olan aflatoksin B1’in tespitinde etkili olduğunu vurgulayarak, “Badem ayıklamadan buğday ve mısır sevkiyatlarının denetimine kadar, endüstriyel gıda güvenliği için ölçeklenebilir ve müdahalesiz bir çözüm sunuyor” dedi.
Gerçek zamanlı ve taşınabilir
Sistemin en büyük avantajı ise hız. İşleme hatlarında gerçek zamanlı çalışabilen teknoloji, aynı zamanda hızlı saha testleri için taşınabilir cihazlara uyarlanabiliyor. Araştırmacılar, yapay zeka destekli bu tür sistemlerin geliştirilmesiyle yalnızca güvenli ürünlerin pazara ulaşabileceğini, böylece hem sağlık risklerinin hem de ticaret kayıplarının azaltılabileceğini belirtiyor. Ekip, derin öğrenme ve yapay zeka geliştirmeleriyle sistemin doğruluk ve güvenilirliğini daha da artırmak için çalışmalarını sürdürüyor.
