Süt ve süt ürünleri, besleyici yapısı ve uzun raf ömrüyle sofralarımızın vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Türkiye’de en çok tüketilen süt türü ise inek sütü.
Gebe inek sütleri market raflarında
Ancak yapılan araştırmalar, özellikle gebe ineklerden elde edilen sütlerde hormon seviyelerinin belirgin biçimde arttığını ortaya koyuyor. Buna rağmen, marketlerde satılan sütlerde bu bilgi tüketiciye sunulmuyor.
Hormon seviyeleri neden artıyor?
İnekler gebelik sürecinin büyük bölümünde süt vermeye devam ediyor. İnsanlarda olduğu gibi, ineklerde de gebelik boyunca östrojen ve progesteron gibi hormonlarda ciddi artış yaşanıyor. Bu durum doğrudan süte yansıyor. Özellikle yağlı süt ve peynir gibi ürünlerde hormon yoğunluğu çok daha yüksek.
Araştırmalardan çarpıcı sonuçlar
Bilimsel çalışmalar, gebe inek sütlerinde hormon seviyelerinin gebe olmayan inek sütüne kıyasla 10 kata kadar artabileceğini gösteriyor. Örneğin; östrojen seviyelerinde gebeliğin ilk üç ayında başlayan artış, son trimesterde 20 kata kadar çıkabiliyor. Progesteron miktarındaki yükseliş de aynı şekilde dikkat çekici.
Kadın sağlığı için risk oluşturabilir mi?
Uzmanlara göre süt ve süt ürünleri, aynı zamanda birer eksojen hormon kaynağı. Yani vücudun dışarıdan aldığı östrojen ve progesteron, özellikle kadın sağlığı açısından kritik etkiler yaratabiliyor.
Meme kanseri: Vaka sayılarının önemli bir kısmı östrojen reseptörü pozitif (ER+) kanserlerden oluşuyor.
Serviks kanseri: HPV en önemli etken olsa da uzun yıllar boyunca dışarıdan alınan hormonların da riski artırabileceği biliniyor.
Çocuklarda gelişim sorunları: Özellikle prepubertal dönemdeki çocuklarda, gebe inek sütüyle artan hormon alımı gelişimsel riskler barındırıyor.
Günlük tüketim önerileri yeterli mi?
Türkiye Beslenme Rehberi, günlük 2-3 porsiyon süt, yoğurt veya peynir tüketilmesini tavsiye ediyor. Ancak Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması verilerine göre kadınların süt tüketimi bu seviyelerin altında kalıyor. Yine de araştırmacılar, özellikle hormon hassasiyeti taşıyan bireylerin tükettikleri ürünlerin kaynağına dikkat etmesi gerektiğini vurguluyor.
Dünya sağlık otoriteleri ne diyor?
Dünya Sağlık Örgütü ve FAO uzmanlarının yer aldığı JECFA, uzun yıllar boyunca bu hormonların insan sağlığı üzerinde belirgin bir risk oluşturmadığını belirtmişti. Ancak daha yeni araştırmalar, özellikle gebe inek sütünden elde edilen ürünlerdeki hormonların dikkate alınması gerektiğini gösteriyor. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ise insanın kendi ürettiği hormonun yüzde 1’i kadar dışarıdan hormon almasının riskli olmayacağını belirtiyor. Yine de çocuklarda bu denge çok daha hassas.
Peki ne yapmalı?
Uzmanlar, uzun vadeli risklerin tam olarak bilinmediğini, fakat hormonlara duyarlı bireylerin daha güvenilir ve kontrollü süt kaynaklarını tercih etmesinin önemli olduğunu söylüyor. Ayrıca:
Süt ve süt ürünlerinde kaynağın belirtilmesi gerektiği,
Gebe inek sütlerinin işaretlenmesiyle tüketiciye bilgi verilmesi,
Sağlık politikalarında bu konunun dikkate alınması gerektiği vurgulanıyor.
