Mutfakta en sık kullandığınız o siyah plastik spatula, kepçe ya da siyah mutfak kapları… Günlük hayatın olmazsa olmazı haline gelen bu ürünler, yeni bir bilimsel araştırmaya göre mutfağınızdaki en görünmez tehlike olabilir.
Chemosphere dergisinde yayımlanan kapsamlı çalışmada, siyah plastik mutfak eşyalarının büyük bölümünde kanserojen alev geciktirici kimyasalların tespit edilmesi, uzmanları alarma geçirdi. Üstelik bu maddelerin, özellikle sıcakla temas ettiğinde yiyeceklere sızabileceği ve insan sağlığı için ciddi riskler taşıdığı belirtiliyor.
İçlerinde yasaklanmış kimyasallar çıktı
Araştırmacılar, bazı siyah plastik mutfak eşyalarında yasaklanmış kimyasallara bile rastladı. En yüksek seviyedeki zehirli bileşiklerden biri ise bir spatulada tespit edildi. Çalışmanın başyazarları bu bulgular için, “Bu ürünlerin bir kısmı elektronik atıklardan geri dönüştürülmüş olabilir” diyerek tehlikenin sanıldığından daha derin olduğunu vurguluyor.
Yüzde 85’inde alev geciktirici tespit edildi
Chemosphere dergisinde yayımlanan çalışmada, 203 farklı tüketici ürününde bromlu alev geciktiriciler (BFR) ve organofosfat alev geciktiriciler (OPFR) olmak üzere farklı kimyasal gruplar test edildi. Ürünlerin yüde 85’inde alev geciktirici kimyasal tespit edildi.
En yüksek seviyede zehirli kimyasal bulunan ürünler arasında bir siyah spatula, bir suşi tepsisi ve çocuklar için üretilmiş boncuklu bir kolye yer aldı. Yasaklı bir madde olan deka-BDE bile bazı mutfak ürünlerinde bulundu. Özellikle BDE-209 adlı kimyasalın, yalnızca bir spatuladan bile günlük alınan miktarı 34 bin 700 ng seviyesine ulaşabiliyor. Bu değerlerin, toz veya gıdadan alınan tipik maruziyetin bile üzerine çıktığı belirtiliyor.
Bu kimyasallar neden tehlikeli?
2024’te Environment International’da yayımlanan toksisite incelemelerine göre BDE-209 gibi alev geciktiriciler; üreme sistemi bozukluklarına, hormon dengesizliklerine, bağışıklık sistemi zayıflamasına, gelişimsel sorunlara, sinir sistemi hasarına ve kanser riskinde artışa neden olabiliyor.
Duke Üniversitesi’nden Prof. Heather Stapleton, bulguların elektronik cihaz kasalarının geri dönüştürülerek mutfak eşyasına dönüştürüldüğünü gösterdiğini belirtiyor.
Peki, ne yapmalı? Hangi mutfak eşyaları daha güvenli?
Siyah plastik mutfak eşyalarını özellikle sıcak yemeklerde ve pişirme sırasında kullanmayın. Daha güvenli materyal seçenekleri ise şöyle: Silikon tercih edin. Yüksek ısıya dayanıklı, kimyasal sızdırma riski çok düşük ve FDA onaylı platin silikon ürünleri en güvenlisi.
Ahşap ve bambudan üretilmiş kaşıklar doğal yapıda olduğu için ısıyla reaksiyon vermez. Ancak yüzeyi zarar görürse mutlaka yenisiyle değiştirilmeli. Paslanmaz çelik tercih edebilirsiniz. Özellikle 304 veya 316 kalite olanlarından. Bu malzemeler, aşınma yapmaz, yüksek ısıya dayanıklı ve pişirme sırasında çok tercih edilen güvenli bir materyaldir.
Hangi ürünlerden uzak durmalı?
• Siyah plastik spatula, kaşık, kepçe
• Üzerinde üretim bilgisi veya plastik kodu olmayan kaplar
• Plastik kaplarla mikrodalga kullanımı
• Ucuz, renksiz/gölge veren siyah plastik mutfak setleri
