Gıda ambalajları, oyuncaklar ve kişisel bakım ürünlerinde yaygın olarak bulunan plastik türevli kimyasallar, çocuk sağlığını tehdit ediyor. Yeni yayınlanan kapsamlı bir araştırma, 5 yaşından önce bu kimyasallara maruz kalan çocukların astım, rinit ve hırıltı gibi solunum yolu hastalıklarına yakalanma riskinin belirgin şekilde arttığını ortaya koydu.
Hangi kimyasallar riskli? 
Araştırmada, özellikle ftalatlar (DBP, BBzP, DEHP) ve bazı bisfenollere (BPA, BPS) odaklanıldı. Bu kimyasalların, doğum öncesi ve doğum sonrası dönemlerde çocukların bağışıklık ve solunum sistemini etkilediği belirlendi. Özellikle DBP ve BBzP’ye maruz kalımın astım riskini yüzde 6 ila yüzde 8 oranında artırdığı, kimyasal karışımların ise hırıltı riskini yüzde 14’e kadar çıkardığı bildirildi.
5 bin çocuğun verileri kullanıldı
Avustralya, Kanada ve ABD’den toplam 5 bin 306 çocuğun verileri bir araya getirildi. Çocukların idrar örneklerinden plastik türevi kimyasal düzeyleri ölçüldü; astım, hırıltı, rinit ve egzama gibi alerjik hastalık öyküleriyle ilişkilendirildi. Maruziyetin zamanı, dozu ve cinsiyete göre farklı etkiler gösterip göstermediği de analiz edildi.
En kritik dönem: Hamilelik
Araştırmaya göre, özellikle hamileliğin ilk ve ikinci trimesterinde plastik türevi kimyasallara maruz kalmak, çocukta astım ve alerji riskini belirgin şekilde artırıyor. İlk trimesterde BPS’ye maruz kalan çocukların astıma yakalanma riski 2,45 kat daha yüksek bulundu.
MCPP ve DEHP: İki ucu keskin bıçak
En sık rastlanan ftalat metabolitlerinden biri olan MCPP, doğum öncesi rinit ve doğum sonrası hırıltı riskini artırırken, DEHP'nin ise hırıltıyı artırdığı ama bazı vakalarda egzama riskini düşürdüğü tespit edildi. Araştırmacılar bu çelişkili sonucun daha fazla çalışmayla aydınlatılması gerektiğini vurguladı.
Türkiye’de durum ne?
Türkiye'de gıda ambalajlarında, oyuncaklarda ve çocuk bakım ürünlerinde hâlâ ftalat ve bisfenol gibi kimyasalların kullanıldığı biliniyor. Uzmanlar, özellikle hamile kadınların ve küçük çocukların bu tür ürünlerle temasını en aza indirmesi gerektiğini belirtiyor. Bu durumda cam, paslanmaz çelik gibi alternatif ambalajlar tercih edilmeli. Özellikle çocuklar için kullanılan ürünlerde "ftalat ve BPA içermez" ibaresi aranmalı. Gıdalar plastik kaplarda saklanmamalı, mikrodalgada plastik ısıtılmamalı. Kişisel bakım ürünleri seçilirken içerik listesi dikkatle incelenmeli
Sessiz tehdit kapıda
Araştırmacılar, bireysel riskin düşük gibi görünmesine rağmen, toplum genelindeki yaygın maruziyetin çocuk sağlığı üzerinde ciddi ve yaygın sonuçlar doğurabileceği konusunda uyarıyor. "Kimyasallar görünmez, etkileri sessizdir. Ama sonuçları yaşam boyu sürebilir."
