Kanada merkezli Leedana şirketi, geliştirdiği düşük su kullanımlı tarım sistemiyle çöl koşullarında sebze üretimini mümkün kılıyor. McGill Üniversitesi Desautels İşletme Fakültesi öğrencisi Hassan Elrakhawy tarafından kurulan girişim, hem gıda hem de su krizine çözüm sunmayı hedefliyor.
Kurak bölgelerde tarımın geleceği şekilleniyor
Leedana, McGill Üniversitesi Dobson Girişimcilik Merkezi’nden aldığı destek, mentorluk ve fonlarla, Mısır, Meksika, Birleşik Arap Emirlikleri ve ABD’deki saha uygulamalarında sistemin ölçeklenebilirliğini test ediyor. Bu çalışmalar, hem akademik hem de endüstriyel düzeyde, kurak ve yarı kurak bölgelerde tarımın geleceğine yönelik bilimsel veri ve pratik çözümler sunuyor.
Proje, “Entegre Su Bitki Yetiştiriciliği Sistemleri” (iAVS) üzerine inşa edilmiş olup, balıklardan elde edilen besin açısından zengin suyun kum bazlı yetiştirme yataklarına aktarılması prensibine dayanıyor. Bu sayede, bitkiler besinleri doğrudan kökleri aracılığıyla alırken, arıtılan su yeniden akvaryum sistemine geri döndürülüyor. McGill’de yürütülen bu uygulamalı girişimcilik projesi, yüzde 90’a varan su tasarrufu ve yüzde 80’e kadar enerji verimliliği sağlayarak iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamayı hedefleyen sürdürülebilir tarım modelleri arasında öne çıkıyor.
Balık atıklarından sebze üretimi
Leedana’nın kullandığı yöntem, “Entegre Su Bitki Yetiştiriciliği Sistemleri” (iAVS) olarak biliniyor. İlk olarak 1980’lerde Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde geliştirilen bu teknikte, balıklardan gelen besin açısından zengin su, kum yataklarında yetiştirilen bitkileri besliyor. Bitkiler bu besinleri alırken su temizleniyor ve yeniden balık tanklarına dönüyor.
Hassan Elrakhawy, bu sistemi “gerçek çöl koşullarında çalışacak ticari, kapalı devre bir tarım modeli” olarak tanımlıyor. Sistemin yüzde 90’a varan su tasarrufu ve yüzde 80 daha az enerji kullanımı sağladığını vurgulayan Elrakhawy, “Su krizine ve gıda krizine aynı anda çözüm getirmek istiyoruz” diyor.
Mısır’dan Montreal’e uzanan bir hikâye
Mısır’da doğup Kanada’da büyüyen Elrakhawy, su kıtlığı olan ülkelerde tarımsal verimliliği artırma fikrinden ilham alarak bu fikri geliştirdi. McGill’de eğitim görürken Leedana’yı kurdu ve Dobson Girişimcilik Merkezi’nin Bootcamp ve Cup yarışmalarına katılarak hem fon hem de mentorluk desteği aldı.
Dobson Kupası’nda çevre girişimciliği kategorisinde üçüncülük elde eden Leedana, 5 bin doların üzerinde ödül kazandı. Bugün şirketin Mısır’da balık, çeri domates, biber, karalahana ve marul üreten çiftlikleri bulunuyor. Meksika’da yeni bir tesis inşa ediliyor, Birleşik Arap Emirlikleri ve ABD’de de yeni projeler planlanıyor.
Küresel hedef: Sürdürülebilir ve düşük maliyetli tarım
Elrakhawy, “Üç kıtada kum üzerinde yaptığımız testlerle sistemimizi mükemmelleştirdik. Amacımız, Kuzey Amerika ve Orta Doğu çöllerinde düşük maliyetli, su tasarruflu tarımın mümkün olduğunu göstermek” diyor.
Leedana, Birleşmiş Milletler’in 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi ile uyumlu bir şekilde çalışıyor ve yenileyici tarım vizyonunu daha geniş kitlelere ulaştırmayı hedefliyor. Elrakhawy, “Sanırım hayatımın amacını buldum: yiyecek yetiştirmek ve su tasarrufu yapmak. Bu değerlerimizin yaygınlaştığını gördüğümüzde misyonumuzun başarıya ulaştığını bileceğiz” diyor.
