Dünya hızla değişiyor; iklim krizi derinleşirken obezite, kalp hastalıkları ve kanser vakaları rekor seviyelere ulaşıyor. Bilim dünyası ise artık çok net bir mesaj veriyor: Sağlığımız ve gezegenimizin geleceği aynı tabakta birleşiyor.
Uluslararası uzmanların hazırladığı yeni rapor, beslenme biçimimizi değiştirmeden ne iklim hedeflerine ulaşmanın ne de kronik hastalıkları durdurmanın mümkün olduğunu ortaya koydu.
“Bu bir yasak değil, dönüşüm”
EAT–Lancet Komisyonu Eş Başkanı Prof. Johan Rockström, yemek seçimlerimizin milyonlarca hayat kurtarabileceğine dikkat çekerek, milyarlarca ton emisyonu azaltabileceğini bunun, insanlığın geleceği için dönüm noktası olacağını söyledi.
Harvard Halk Sağlığı Okulu’ndan Prof. Walter Willett ise, bu beslenme biçimini "kısıtlama değil, lezzetli ve esnek bir yaklaşım" olarak tanımlıyor.
Peki, bu diyet nasıl işliyor?
Bu beslenme modeli tamamen vegan değil. Az miktarda et ve süt ürününe izin veriyor ancak odak, bitkisel gıdalarda:
• Günde en az 5 porsiyon meyve & sebze
• Tam tahıl günde 3–4 porsiyon
• Kuruyemiş ve baklagil her gün
• Süt ürünleri günde 1 porsiyon
• Yumurta haftada 3–4 adet
• Tavuk & Balık haftada 2’şer porsiyon
• Kırmızı et haftada yalnızca 1 porsiyon
Uzmanlar, bu beslenme biçiminin kalp hastalığı, felç, diyabet, kanser ve nörodejeneratif hastalık riskini önemli ölçüde azalttığını vurguluyor.
Asıl Sorun Nerede?
Rapor, dünya genelinde beslenme eşitsizliğine de dikkat çekiyor. ABD ve Kanada, önerilen kırmızı et miktarının 7 katını tüketiyor. Avrupa ve Latin Amerika 5 kat fazla, Çin 4 kat fazla. Buna karşın Afrika’da pek çok bölgede protein ve mineral eksikliği görülüyor. Bilim insanlarına göre en zengin yüzde 30, gıda kaynaklı çevresel zararın yüzde 70’inden sorumlu.
Dünya değişirken menüler de değişecek
Uzmanlar, sağlıklı beslenmenin yaygınlaşması için sağlıksız gıdalara vergi, sağlıklı gıdalara teşvik, okul ve kamu gıda programlarının yenilenmesi, gıda israfının azaltılması gibi politikalar öneriyor.
Gıda sistemi dönüşmezse?
Raporun uyarısı net:
Bugünkü üretim ve tüketim modeli devam ederse; biyoçeşitlilik daha hızlı yok olacak, su kaynakları tükenecek, milyarlarca insan sağlık sorunlarıyla karşılaşacak ve iklim hedeflerine ulaşmak imkânsız hale gelecek.
