Türkiye’de yıllardır süren bir gelenek var: kadınlar, evlerinde yaptıkları reçel, börek, turşu, salça, mantı, kuru pasta, dolgu çikolata, sos gibi ürünleri satarak ev ekonomisine katkıda bulunuyor.
Bu üretim modeli özellikle sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla daha da büyüdü; bugün Instagram, Facebook grupları, WhatsApp ve pazar uygulamaları üzerinden binlerce kişi ev yapımı ürün satıyor. Ancak bu büyümede ciddi bir sorun var: Kayıt dışılık ve denetimsizlik.
Tarım mevzuatına göre evde yapılsa bile gıda üretimi “işletme faaliyeti” sayılıyor ve kayıt yaptırmak yasal zorunluluk. Fakat hem üreticiler hem tüketiciler bu zorunluluk hakkında yeterince bilgi sahibi değil.
Artan gıda zehirlenmeleri endişe yaratıyor
Türkiye’de son aylarda farklı şehirlerde yaşanan toplu gıda zehirlenmeleri, denetim ve hijyen konusunu yeniden gündeme getirdi. Kayıtlara geçen vakaların yanında kayda geçmeyen küçük ölçekli zehirlenmelerin önemli bir kısmı ev mutfaklarından çıkan denetimsiz ürünlerden de kaynaklanıyor olabilir.
Evde üretim yapan satıcılar çoğu zaman;
• Çapraz bulaşma risklerini,
• Uygun saklama sıcaklıklarını,
• Raf ömrü hesaplamasını,
• Etiketleme ve alerjen uyarılarını bilmiyor veya uygulamıyor. Bu da özellikle sıcak havalarda ciddi sağlık riskleri oluşturuyor.
Evden gıda satanların kayıt yaptırması zorunlu
5996 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklere göre; evde gıda üretip satış yapan herkes, ister sosyal medya ister e-ticaret üzerinden olsun, faaliyetlerinden önce il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine kayıt yaptırmak zorunda.
• Kayıt işlemi ücretsizdir.
• Kayıt sonrası işletme denetime tabi olur.
• Üreticiler hijyen ve güvenlik konusunda yönlendirilir.
• Tüketici için izlenebilirlik sağlanır.
Tüketici “ev yapımı”na güveniyor ancak…
Ev yapımı ürünler Türkiye’de uzun zamandır “daha doğal, daha güvenilir” olarak algılanıyor. Ancak bu algı denetim yoksa yanıltıcı olabilir.
• Tüketiciler şu konularda dikkatli olmalı:
• Satıcının kayıtlı olup olmadığını sormak
• Ürün etiketini, içerik listesini ve üretim yerini istemek
• “Ev yapımı – doğal” ifadesinin tek başına güvenlik garantisi olmadığını bilmek
• Sosyal medya satıcılarından kontrolsüz sipariş vermemek
