Türkiye'de böbrek taşı görülme oranı illere göre değişiklik gösteriyor. Genel olarak, ülkemizde böbrek taşı görülme oranı Türk Nefroloji Derneği’ne göre, yüzde 11 ile yüzde 14,6 arasında değişiyor. Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bu oran yüzde 30'lara kadar çıkabiliyor.
Böbrek taşları sessiz ilerliyor
Böbrek taşları, halk arasında “taş düşürme” olarak bilinse de, çoğu zaman fark edilmeden ilerliyor. Uzman Üroloji Cerrahı Dr. Ivo Dukic, “Küçük taşlar böbrekte sessizce durabilir, kişi herhangi bir belirti hissetmeyebilir. Ancak büyüdükçe veya hareket ettikçe, yan ağrısı, idrarda kan, mide bulantısı ya da sık idrara çıkma gibi şikâyetler ortaya çıkar” diyor.
Yetersiz su tüketimi
Uzmanlara göre, yetersiz sıvı alımı, taş oluşumundaki en büyük risk faktörü. Günlük en az 2–2,5 litre su tüketmek gerekiyor. Sıcak bölgelerde yaşayanlar veya yoğun fiziksel aktivite yapanlar için bu miktar daha da artırılmalı.
Yüksek oksalat içeren besinler
En yaygın taş türü kalsiyum oksalat taşı. Bu taşların oluşumuna yatkın kişiler, ıspanak, badem, yer fıstığı, patates, fasulye gibi oksalat açısından zengin besinleri fazla tüketmemeli. Dr. Dukic, “Oksalat alımını günde 100 mg’ın altında tutmak, tekrarlayan taş riskini azaltabilir” diyor.
Fazla tuz tüketimi
Tuz, taş oluşumunu tetikleyen en önemli diyet hatalarından biri. Fazla tuz alımı, idrarda kalsiyum atılımını artırıyor ve kalsiyum bazlı taşların oluşumuna zemin hazırlıyor.
Diyetisyenler, günlük 6 gramdan fazla tuz tüketilmemesini öneriyor. Türkiye’de kişi başı tuz tüketimi ortalama 10 gramın üzerinde, yani Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisinin neredeyse iki katı.
Hayvansal protein fazlalığı
Kırmızı et, tavuk, yumurta ve balık gibi hayvansal proteinlerin aşırı tüketimi; idrarda kalsiyum ve ürik asit düzeylerini artırırken, koruyucu etkiye sahip sitrat seviyelerini düşürüyor. Uzmanlara göre, sık böbrek taşı geçirenlerin hayvansal protein alımını günde 40–50 gramla sınırlaması gerekiyor.
Düşük kalsiyum alımı
Birçok kişi “taş kalsiyumdan oluşuyorsa kalsiyumdan kaçınmalıyım” düşüncesine sahip. Oysa uzmanlar bunun tam tersini söylüyor. Diyetle alınan kalsiyum, oksalatların bağırsaklardan kana geçmesini engelliyor ve idrarla atılımını azaltıyor. Bu da taş riskini düşürüyor. Ancak kalsiyum takviyelerinin değil, yoğurt, peynir, süt gibi doğal kaynakların tercih edilmesi öneriliyor.
Böbrek dostu alışkanlıklar nelerdir?
• Her gün 2–2,5 litre su için.
• Tuzlu, işlenmiş gıdalardan uzak durun.
• Aşırı et, yumurta ve balık tüketimini sınırlayın.
• Günlük beslenmenizde limonlu su veya limonlu yemekler tercih edin; sitrat içeriği taş oluşumunu önlemeye yardımcı olur.
• Bol sebze, meyve ve lifli gıdalar tüketin.
